„Zaraz”, „nie chce mi się”, „później”, „zrobię to jutro” „mam jeszcze czas”- jak często używasz tych zwrotów w swoim życiu? Prawdopodobnie zdarza Ci się, bo któż z nas nie miewa chwil słabości, gdy praca idzie jak po grudzie, jest milion innych przyjemniejszych czynności, które moglibyśmy wykonać w tym czasie, więc z ochotą przekładamy swoje obowiązki na później. O ile są to sytuacje sporadyczne, nie ma w tym nic niepokojącego, gdyż jest to naturalna reakcja organizmu na zmęczenie. O problemie z odkładaniem wszystkiego na potem mówimy, gdy takie przesuwanie zadań na później stanowi trwały i powtarzający się mechanizm działania.
Więcej o zjawisku prokastynacji opowiada Ewa Ciesielska - psycholog, seksuolog.
Z czego wynika odkładanie rzeczy na później, czy prokastynacja to coś więcej niż lenistwo i/lub brak organizacji własnego czasu?
Prokrastynacja (odwlekanie działań) jest behawioralnym problemem polegającym na opóźnianiu zaplanowanych działań, jest jednym z nieklinicznych problemów z samokontrolą. Ludzie odkładają najróżniejsze sprawy na później, unikają, opóźniają, grają na zwłokę- wszystkim się to zdarza od czasu do czasu. Z badań przeprowadzonych w Polsce, wynika, że około 80 % badanych odkłada sprawy na później, a dotyczą one takich czynności jak porządki domowe, zadania zawodowe, czynności biurowe/ urzędowe i tak zwane zadania osobiste np. związane z rozwojem osobistym, zmianą nawyków żywieniowych, porzuceniem nałogu (Modzelewski i Osowiecka,2016).
W świadomym odwlekaniu, u podstaw leży jakieś logiczne uzasadnienie sytuacji np. nie wychodzimy na spacer z powodu brzydkiej pogody, nie płacimy rachunków, ponieważ czekamy na przelew itp.. Chroniczna prokrastynacja to coś więcej niż przekładanie spraw, aby zyskać „trochę luźnego czasu”. Gdy staje się stałym wzorcem naszego zachowania, będzie oddziaływała na wiele obszarów w naszym życiu, a konsekwencje odwlekania mogą oddziaływać na poczucie dobrostanu psychicznego. Wbrew pozorom osoby, które odwlekają mogą być ocenianie jako leniwe, a samo unikanie zadań, interpretowane jako przejaw lenistwa, jednak gdy przyjrzymy się aktywnością, jakie te osoby podejmują okazuje się, że wybierają zadania, które nie były istotne, realizują je, a w efekcie tego stają się zmęczeni, wyczerpani i brakuje im siły i chęci do realizacji ważnych zadań.
Jakie są przyczyny prokrastynacji, czyli dlaczego przesuwamy zadania na później?
Jest wiele przyczyn, które stanowią źródło odwlekania. Dużą rolę w pojawieniu się prokrastynacji mają bodźce zewnętrzne. Możliwość dostarczenia sobie szybkiej gratyfikacji (przyjemności) wybierając smartfona (lub inne urządzenie cyfrowe), w którym przeglądamy tylko przez „5 minut” ciekawe dla nas treści, a w konsekwencji zatracamy się w tej czynności przez godzinę lub dłuższy czas- robimy to ponieważ to jest przyjemne, wciągające. Przedkładamy pewne czynności, na rzecz tych, które są dla nas ważne, jednak postrzegamy je jako trudne, awersyjne.
Prokrastynacja ma też związek z osobowością - im wyższa sumienność (jako cecha) tym mniejsza tendencja do odwlekania. Odczuwanie nieprzyjemnych uczuć - lęk, zamartwianie się, niepokój będzie wpływało na porzucenie rozpoczęcia lub zakończenia zadania. Na przyczyny odkładania zadań na później, również ma wpływ styl wychowania w rodzinie - czyli nasze doświadczenia z dzieciństwa. Osoby wychowywane z autorytarnym ojcem ( koncentrującym się na posłuszeństwie, chłodnym emocjonalnie) będą bardziej skłonne do odwlekania w dorosłości, gdzie prokrastynacja stanowi wyraz buntu przeciwko uprzednim, zewnętrznym próbom kontroli przejawianym przez rodzica w dzieciństwie.
Kolejnym czynnikiem odkładnia zadań jest percepcja czasu. Jest to związane przekonaniem, że wykonanie zadania jest związane z przyszłością, więc odwlekają je. Odwlekanie zadań czasem związane jest z brakiem procedur postępowania, planowania czynności. Są ludzie, którzy nie potrafią wypracować określonych sposobów realizacji wyznaczanych przez siebie celów, zadań. Bywa również, że cele, które sobie stawiamy są nie realne, ponieważ są duże.
Jakie sposoby myślenia sprzyjają prokastynacji i jak ich uniknąć?
To co myślimy o świecie i to co myślimy na własny temat może być dla nas szkodliwe tzn. system zasad i założeń, którymi kierujemy się w życiu może znacząco wpływać na nasze działanie. Szkodliwe założenia aktywują się podczas rozmyślania nad zadaniem lub w momencie rozpoczynania go, zaczynają kierować naszym myśleniem i uczuciami powiązanymi z danym zadaniem. Nadmierny krytycyzm, wysokie wymagania wobec siebie, brak wiary w siebie, zniekształcenia poznawcze będą wpływać na odkładanie zadań.
Wyobraźmy sobie, że naszym celem jest redukcja wagi i za cel obieramy sobie „zrzucenie 20 kg w kilka miesięcy”, a towarzyszy nam myślenie dychotomiczne, czyli mimo wielu możliwości dostrzegam tylko dwie z nich tzn. „wszystko albo nic”. Osoba taka, jeżeli nie osiągnie celu, albo napotka trudności może pomyśleć o sobie „jeżeli nie osiągnęłam/osiągnąłem celu jestem bezwartościowy”, a to wpłynie w dalszej konsekwencji na pojawienie się stresu, poczucia winy, negatywnego obrazu własnej osoby.
Jak skończyć z odkładaniem spraw na później?
Odwlekanie zadań może wiązać się z chwilowym ukojeniem, ulgą, jednak ostatecznie wiąże się z pojawianiem trudnych emocji w postaci lęku czy wyrzutów sumienia. Warto wsłuchać się w siebie, aby rozpoznać, jakie myśli towarzyszą najczęściej podczas odwlekania. Pomocne może okazać się również odpowiedź na pytanie dlaczego uważam, że warto działać. Zwrócimy uwagę na to, że możemy mieć wygórowane oczekiwanie wobec siebie tzn. jeżeli do tej pory byliśmy osobą, która odkładała wykonanie czynności na później, nie należy zakładać, że nie będziemy z niczym zwlekać. Taka skrajność naraża nas na pewną porażkę. Aby pokonać prokrastynację w pierwszym kroku trzeba zdefiniować konkretny cel, poznać działanie warte zachodu. Nie ma znaczenia od czego zaczniemy, liczy się krok naprzód by przerwać błędne koło.
Wyszukiwanie pracy może być kolejnym krokiem w naszym życiu, który często odkładamy na później. Jednak podobnie jak z każdym zadaniem, im dłużej je odkładamy, tym większe emocje mogą nas ogarniać. Dlatego podjęcie działania w kierunku poszukiwania nowej pracy może być pierwszym krokiem do odnalezienia satysfakcji zawodowej i osobistej realizacji. Niezależnie od tego, czy dopiero zaczynasz swoją karierę zawodową, czy poszukujesz nowych wyzwań, na Jooble można znaleźć szeroki wybór ofert pracy przez Internet dopasowanych do Twoich potrzeb i umiejętności.
Czy prokastynację się leczy?
Istnieje kilka sposób, które mogą pomóc nam uporać się z nawykiem odkładaniem obowiązków. Pomocna może być psychoedukacja oraz psychoterapia polegająca na stopniowym przezwyciężaniu trudności. Prokrastynacja może być objawem depresji, fobii społecznej, dystymii czy też zespołu nadpobudliwości z deficytem uwagi, wtedy wskazane jest leczenie farmakologiczne.
Światowy Dzień Walki z Prokrastynacją, dla osób patologicznie przesuwających zadania na później powinien być jutro, ale jest dzisiaj - 6 września, warto więc aby przerwać błędne koło wykonać choć jedno zadanie, które odwlekamy już od kilku tygodni.
Powodzenia!
Autorem cyklu Psychologia bez wstydu jest:
mgr Ewelina Araszkiewicz
Spa & Wellness Operation Manager, dyplomowany kosmetolog, terapeuta Kobido i Zoga Face.
Ponad 14 lat doświadczenia w pracy w branży beauty. Absolwentka studiów z zakresu kosmetologii oraz magister turystyki uzdrowiskowej Spa & Wellness. Słuchaczka licznych kursów, podyplomowych studiów o specjalności pedagogika oraz zarządzanie podmiotami leczniczymi.
Więcej
