Jamę ustną zasiedla niemal 700 gatunków różnego rodzaju drobnoustrojów. W warunkach równowagi fizjologicznej owe rezydujące mikroorganizmy nie stanowią jakiegokolwiek zagrożenia dla zdrowia oraz życia. Sytuacja ulega diametralnej zmianie, gdy równowaga flory bakteryjnej zostanie zachwiana w skutek zmian zachodzących w organizmie a także czynników środowiskowych - w efekcie pojawiają się choroby.

 

Jama ustna nie stanowi obszaru zamkniętego. Mimo że wargi tworzą coś w rodzaju blokady (utrudniają dostęp różnych czynników środowiska zewnętrznego), to niestety my sami czasem tę „blokadę” otwieramy. Najczęściej dochodzi do tego podczas takich sytuacji jak m.in. jedzenie, picie, mówienie. W skutek tychże czynności następuje zetknięcie jamy ustnej z czynnikami zewnętrznymi.

Ważne! Do zachwiania równowagi flory bakteryjnej w jamie ustnej (będącej zmianami wynikającymi z uwarunkowań fizjologicznych), przyczyniają się ponadto czynności higieniczne, aparaty ortodontyczne, protezy, zabiegi chirurgiczne oraz przyjmowanie leków.

Zmiana mikroflory może skutkować powstaniem dogodnego środowiska dla inwazji organizmów, które fizjologicznie nie występują w jamie ustnej. Bakterie mogą przedostawać się do innych układów (przede wszystkim drogą pokarmową i wziewną) - wywołując objawy ogólnoustrojowe (próchnica, choroby przyzębia) a w dalszej kolejności takie schorzenia jak cukrzyca bądź miażdżyca.

Ważne! Głównymi intruzami jamy ustnej są bakterie oraz grzyby.

 

Bakterie próchnicowe

Do czynników najbardziej sprzyjających rozwojowi próchnicy zalicza się bakterie fermentujące cukry - wykorzystując węglowodany znajdujące się w ślinie, przekształcają je w kwasy, co skutkuje obniżeniem pH w jamie ustnej. Kwaśne środowisko sprzyja rozpuszczaniu szkliwa. Najbardziej próchnicotwórczymi drobnoustrojami są gatunki Streptococcus mutans, Lactobacillus rhamnosus, Streptococcus gordonii, Fusobacterium nucleatum - główne organizmy zamieszkujące błonkę pierwotną zębów.

Ważne! Większość tych bakterii oprócz zdolności wydzielania kwasów, posiada umiejętność wytwarzania polisacharydów ułatwiających przyleganie do koron zębów. Ponadto produkują one enzymy proteolityczne, dzięki którym możliwa jest inwazja w głąb kanalików zębinowych. Długotrwałe pozostawanie płytki nazębnej powoduje proces jej utwardzenia i pojawienia się kamienia nazębnego, zaś jego odkładanie przyczynia się do powstania chorób przyzębia.

 

Bakterie - halitoza

Drobnoustrojami, które wywołują nieświeży oddech (halitoza) są gatunki Porphyromonas gingivalis, Fusobacterium nucleatum oraz Prevotella intermedium. Pożywieniem owych bakterii są głównie białka znajdujące się w ślinie oraz komórki nabłonka - ich przemiana materii skutkuje wydzielaniem lotnych związków siarki o przykrym zapachu.

Ważne! Bakterie przyczyniają się także do rozwoju chorób przyzębia.

 

Grzyby

Jama ustna to środowisko, w którym żyją grzyby - w małej ilości różne gatunki drożdżaków (głównie rodzina Candida), najbardziej powszechny jest gatunek Candida albicans. W przypadku równowagi homeostatycznej, obecność tych grzybów nie prowadzi do rozwoju żadnych chorób. Jeżeli dojdzie do zachwiania równowagi (m.in. antybiotykoterapia) może pojawić się wzmożony wzrost grzybów, który w efekcie skutkować będzie powstaniem zakażeń. Charakterystycznym objawem infekcji tego typu są białe pleśniawki, łatwe do usunięcia, po których powstają krwawiące rany.

Ważne! Gatunki Candida mogą powodować leukoplakię włochatą - jest to stan przedrakowy, który powstaje w skutek zmian przerostowych komórek nabłonka, do których przedostają się pseudostrzępki grzybów.

 

Wirusy i pierwotniaki

Jamę ustną atakują ponadto takie mikroorganizmy jak wirusy (m.in. opryszczki, ospy wietrznej).

Ważne! Wirusowe zapalenia jamy ustnej wiążą się bardzo często z powstawaniem aft jak i nadżerek w śluzówce.

W temacie pierwotniaków, to ich występowanie jest rzadkie. Ryzyko ich pojawienia się wzrasta z wiekiem. Częściej pojawiają się u osób niedbających o higienę jamy ustnej, które doprowadzają do powstania stanów chorobowych.

Jednym z podstawowych rodzajów pierwotniaków jest pełzak dziąsłowy - powoduje on rozwój zapalenia przyzębia. Innym przedstawicielem tej grupy jest rzęsistek pospolity - doprowadza on do choroby, jaką jest rzęsistkowica jamy ustnej (powikłania prowadzić mogą do ropni skórnych, bezpłodności, chorób stawów).

Ważne! Bakterie zamieszkujące jamę ustną mogą skutkować poważnymi następstwami zdrowotnych. Tak ważna jest dlatego profilaktyka - prawidłowa higiena jamy ustnej oraz regularne wizyty u dentysty.

 

W przygotowaniu artykułu posiłkowałam się: salus.opole.pl, dentonet.pl, dentysta.eu, L. Samaranayake, red. naukowy G. Młynarczyk, E. Swoboda - Kopeć „Mikrobiologia dla stomatologów”, wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2014 rok.