Wcześnie wykryty jest niegroźny, ale też szybciej niż inne nowotwory daje przerzuty na inne organy. W Polsce nowe przypadki zachorowań najczęściej rejestruje się jesienią - po 3 miesiącach pełnych słońca, do którego nasza skóra nie jest przyzwyczajona. Co należy wiedzieć o czerniaku, jak chronić skórę i dlaczego kontrola u specjalisty może uratować nam życie, opowiada dr n. med. Barbara Sarankiewicz–Konopka -  specjalista dermatolog – wenerolog, prezes  Centrum Dermatologiczno - Alergologicznego „Derm-Al” w Sopocie.

 

Małgorzata Trejtowicz: Pani doktor, pomimo, że w Polsce naprawdę słonecznych mamy kilka letnich miesięcy w roku, to -  jak pokazują statystyki - na czerniaka umiera nas tyle samo, co Australijczyków. Czy Polska ma do odrobienia lekcję na temat nowotworu skóry?

 

dr n. med. Barbara Sarankiewicz–Konopka: Wydaje się, że w ostatnich latach znacznie wzrosła świadomość Polaków dotycząca nowotworów skóry, głównie czerniaka. Stało się to między innymi za sprawą mediów. Wielu pacjentów zgłasza się na badania kontrolne znamion (dermatoskopią lub videodermatoskopią). Niestety nie dotyczy to wszystkich. Nie przeprowadza się takich badań w szkołach ani u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, a do dermatologa trudno jest się dostać. Dlatego też wśród tych, którzy nie zgłaszają się do kontroli i nie mają świadomości zagrożenia, wzrasta ryzyko umieralności na czerniaka. I chyba ma Pani rację – Polska ma jeszcze do odrobienia ważną lekcję: informacja, profilaktyka oraz szybkie i łatwo  dostępne leczenie czerniaka.

 

Kiedy powinniśmy udać się do dermatologa? Czy czerniak daje tylko objawy w postaci bolesności lub zmiany kształtu i koloru pieprzyków czy znamion? 

Powinniśmy udać się do lekarza, gdy:

  • mamy na skórze znamiona barwnikowe potocznie zwane pieprzykami,
  • pojawiło się w krótkim czasie nowe znamię barwnikowe,
  • w rodzinie był przypadek czerniaka,
  • mamy znamiona barwnikowe, a kochamy się opalać lub doświadczyliśmy oparzenia słonecznego.

Czerniak w bardzo wczesnej fazie swojego rozwoju nie musi zmieniać kształtu lub zabarwienia. Jest bezbolesny. W stadium bardziej zaawansowanym powiększa swoje rozmiary, może zmienić barwę, krwawić. Do dermatologa lub do lekarza innej specjalności powinniśmy udać się, by ocenił nasze znamiona wtedy, gdy jeszcze nic się nie dzieje! Gdy występują objawy wspomniane wyżej – jest już trochę późno.

 

Badania pokazują, że Polacy poszerzają swoją wiedzę na temat zdrowego życia i diety - również pod kątem zapobiegania rakowi. Co chroni nas przed czerniakiem, a jakie czynniki mogą wywołać chorobę?

Najskuteczniej chronią nas badania i działania profilaktyczne, do których należą:

  • kontrola znamion barwnikowych dermatoskopem lub videodermatoskopowo, czyli z możliwością zapisania wyglądu ocenianego znamienia w pamięci komputera i następnie ocena porównawcza, np. po roku pod kątem ewentualnych zmian,
  • usuwanie tradycyjną metodą chirurgiczną znamion, które wskaże lekarz (nie powinno się ich usuwać laserem, metodą elektokoagulacji lub krioterapii),
  • ochrona przeciwsłoneczna i unikanie oparzeń słonecznych,
  • ochrona znamion przed powtarzającymi się urazami (np. znamiona podrażniane ramiączkiem stanika lepiej jest profilaktycznie usunąć).

Nie jest mi wiadomo, czy jakakolwiek dieta zwiększa lub zmniejsza ryzyko zachorowań na czerniaka.

 

Czy na czerniaka częściej choruje konkretna płeć lub osoby w pewnym przedziale wiekowym, czy wpływ na zachorowanie ma środowisko i geny?

Dzieci na czerniaka chorują niezwykle rzadko. Od wieku dorosłego zapadalność na czerniaka wzrasta i utrzymuje się do wieku podeszłego. Wydaje się, że płeć nie gra roli. Natomiast z pewnością pewną rolę w zapadalności na ten nowotwór mają skłonności rodzinne, koloryt skóry i według niektórych autorów nasłonecznienie.

 

Jak wyglądają statystyki przeżywalności nowotworu skóry w Polsce? Czy ten rodzaj raka może mieć nawrót po wyleczeniu go?

Czerniak jest bardzo „niedobrym” nowotworem. Występuje głównie na skórze, więc go widać i wydaje się, że łatwo się go pozbyć. Niestety nowotwór nawet niewielkich rozmiarów szybko daje przerzuty do innych narządów, zajmując najpierw najbliższe węzły chłonne.

Ogromną rolę odgrywa więc wczesne rozpoznanie lub podejrzenie rozpoznania i podjęcie bardzo szybkiego leczenia. Polega ono na  na wycięciu ogniska chorobowego z  marginesem otaczającej zdrowej tkanki, poddaniu go badaniu histopatologicznemu i następnie ewentualnym usunięciu okolicznych węzłów chłonnych.

Bardzo trudno jest powiedzieć czy i na jakim etapie postępowania medycznego czerniak został całkowicie wyleczony. Dopiero po kilku latach od rozpoznania i leczenia, gdy nie wystąpią przerzuty do innych organów można mówić o tzw. wyleczeniu.

 

dr n. med. Barbara Sarankiewicz–Konopka

Specjalista dermatolog-wenerolog, wieloletni asystent i adiunkt Kliniki Dermatologicznej AMG, dyrektor Wojewódzkiej Przychodni Skórno-Wenerologicznej, prezes Centrum Dermatologiczno-Alergologicznego „Derm-Al” w Sopocie. Przewodnicząca Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku w latach 1997 - 2005

 

Zobacz też film: Co roku na czerniaka zapada ponad 3 tys. Polaków